Biografia:
Stanisław Górski (ur. 15 stycznia 1887 w Kościanie, zm. 16 marca 1955 w Krakowie) – polski malarz portrecista.
Syn Władysława i Jadwigi z Gronowiczów urodzony w Kościanie 15.01.1887 . Po ukończeniu Szkoły Przemysłowej studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowniach Józefa Pankiewicza (w latach 1910-1914) i Teodora Axentowicza (w latach 1916-1917). Znany jest głównie z malowanych pastelami prac przedstawiających studia portretowe górali i góralek, z czego najbardziej znanym motywem jest Góral nad Morskim Okiem. Podobnie jak jego profesor (T. Axentowicz) chętnie malował portretowe „główki” – wizerunki pięknych kobiet, dam z arystokratycznych sfer i mieszczańskich salonów. Tworzył również obrazy olejne i akwarele. Wystawiał m.in.: na Wystawie Niezależnych w Krakowie (1926), w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Poznaniu, Kaliszu, Piotrkowie. Po wojnie wystawiał swoje prace w 1950 i 1952 w Krakowie. W zbiorach warszawskiego Muzeum Narodowego znajduje się obraz Studium góralki. Zmarł 16.03.1955 w Krakowie (pochowany na Cmentarzu Rakowickim).
Pierwszy wielki mistrz Stanisława Górskiego, Józef Pankiewicz, który na początku XX wieku był ,,świeżo’’ po podróży do Francji (zaprzyjaźnił się tam m. in. z Bonnardem i był pod wpływem twórczości Cezanne’a), a który już wcześniej próbował na rodzimy grunt przenieść zasady impresjonizmu, nie wywarł dużego wpływu na młodego malarza. Górski wyraźnie natomiast ,,uległ’’ twórczości swojego drugiego mistrza Teodora Axentowicza, uznanego portrecisty, malarza pięknych kobiet i scen rodzajowych pokazujących obrzędowość i obyczaje Hucułów. Od Axentowicza Górski przejął zbliżoną tematykę (jego tematem byli polscy górale), nieco podobny styl i manierę, a nawet technikę wykonywania portretów pastelem. W tym obrazie widzimy wyraźny wpływ i fascynacje twórczością Axentowicza. Niemniej jednak Górski wypracował charakterystyczną dla siebie manierę, styl i kompozycje co sprawia, że nie sposób jego obrazów pomylić z innym artystą.
Wieś była bardzo częstym tematem obrazów Stanisława Górskiego, a szczególnie portrety górali i pięknych góralek na tle pejzażu. Tak też jest i w tym przypadku. W charakterystycznej dla siebie kompozycji artysta ukazał górala z fajką na tle podhalańskiego krajobrazu. Pastel ten cechuje lekkość faktury i delikatność prowadzenia różnobarwnej kredki. Widać tu dużą swobodę i wprawę artysty zarówno w odzwierciedleniu ubioru jaki i twarzy z uwzględnieniem indywidualnych cech psychologicznych portretowanej postaci. Widać też wiele detali jak np. zdobienia cuchy, czy ozdobne ornamenty na fajce.
Góral z fajką nie rozstawał się prawie nigdy. Towarzyszyła mu podczas pracy, podróży i odpoczynku. Fajka towarzyszyła górskim przewodnikom, budowniczym, rolnikom, a nawet, jeszcze do połowy XX wieku po śmierci góralowi do trumny obok ciupagi wkładano fajkę. Pierwsze wzmianki o mosiężnych fajkach na Podhalu pojawiły się na początku XIX wieku. Z archiwalnych tekstów wiadomo, że fajki na Podhalu wytwarzano początkowo we wsi Zubsuche, a później w Dzianiszu, Ratułowie i na Olczy. Z podhalańskich wytwórni fajki docierały do sąsiednich regionów: na Orawę, Spisz i do wsi gorczańskich. Fajki z przełomu XIX i XX wieku były bardzo misternie zdobione ornamentami geometrycznymi, roślinnymi i zoomorficznymi.
Obraz jest za szkłem. Wymiary: 33x50 cm. Wymiary wraz z ramą: 49x65 cm. Stan zachowania obrazu i ramy: dobry. Tylna cześć oprawy posiada pęknięcia, ale tektura na której namalowany jest obraz jest nienaruszona. Na odwrocie naklejka z Salonu Dzieł Sztuki Kazimierza Wojciechowskiego w Krakowie z opisem obrazu, numerem 6016 i datą przyjęcia: "1930 rok".
Należy podkreślić, że pastel ten został namalowany przed rokiem 1930. Przedwojenna twórczość Stanisława Górskiego stanowi dużą rzadkość ponieważ niemal cały jego dorobek spłonął podczas wojny.
